Vliegenzwam

Dat de vliegenzwam (Amanita muscaria) niet ongevaarlijk is weet iedereen al en dat hoeven we in deze column niet uit te leggen. Dat is elders al veel beter gedaan.

De hoed van de vliegenzwam kan een doorsnede bereiken van circa 15 centimeter, terwijl de steel ook zo'n lengte kan hebben. De hoed is helderrood, vervangend tot bleekoranje in de herfst of na een plensbui. De vliegenzwam werd al millennia geleden gebruikt door Siberische sjamanen om in hoger sferen te komen. Daar konden ze in contact komen met hun goden of voorouders, wat in sommige gevallen hetzelfde was.

De Ṛg Veda is een collectie van heilige teksten voor de Hindoes in India. Het bestaat uit 1.028 hymnes en 10.600 verzen. Het geheel stamt uit 1,500 vChr en is geschreven in een oeroude vorm van het Sanskriet, zo oud zelfs dat men nu nog steeds niet weet wat sommige woorden betekenen. Eén van die woorden is 'soma', een heilige drank die in India gedronken werd.

De Amerikaan Robert Gordon Wasson was de eerste die dacht dat 'soma' wel eens de vliegenzwam kon zijn[1]. Zweverige mensen omarmden het idee direct, maar taalkundigen konden maar geen relatie ontdekken tussen 'soma' en 'zwam'. Toch hebben 'zwam', 'zompig', het Engelse swamp (moeras) en het oud-Noorse svöppr (schimmel) allen eenzelfde soort opbouw. In het oud-Indisch bestaat ksumpa (moerassig) en supa (soep), maar het is op geen enkele manier te verbinden met soma. Zou soma dan simpelweg de naam van de drank zijn die gemaakt is met een extract van de vliegenzwam?

In de heilige geschriften van het Zoroastrianisme, een religie die oorspronkelijk afkomstig is uit Perzië, wordt gesproken over 'haoma'. Dát woord is wel verwant aan 'soma' en het betekent zoiets als 'dat wat (uit)geperst is' ofwel 'sap'. Met andere woorden: soma is vermoedelijk een soort toverdrank, die uit meerdere planten of zwammen kan bestaan.

[1] Robert Gordon Wasson: Soma: Divine Mushroom of Immortality - 1967