Steppekoraalzwam

In 2013 was het groot nieuws onder mycologen: tijdens een excursie met acht duinexperts ontdekte Staatsbosbeheervrijwilliger Theo Westra een bijzondere koraalzwam in Berkheide, een bijzonder duingebied tussen Wassenaar en Katwijk. Dit gebied kenmerkt zich door zeer lage plantgroei en vele soorten mossen, korstmossen en paddenstoelen. Kenners noemen dit 'grijze duinen'. Theo Westra hier de eerste groeiplaats in Nederland aan van een prachtige koraalzwam. Zo zeldzaam was deze dat een Nederlandse naam zelfs nog ontbrak.

Toen deze koraalzwam voor zijn lens kwam was hem duidelijk: hier moesten experts maar eens goed naar kijken. Onder begeleiding van een boswachter van Staatsbosbeheer werd de volgende dag voorzichtig een monster genomen. Dit monster werd voor microscopisch onderzoek is opgestuurd naar de Nederlandse Mycologische Vereniging, specialisten op het gebied van paddenstoelen. Sneller dan verwacht kwam het bericht: die koraalzwam is een Ramaria roellinii, een soort die in Nederland niet eerder werd waargenomen. Bijna gelijktijdig met de vondst in Berkheide werd dezelfde koraalzwam ook op Ameland gevonden.

Zoals alle koraalzwammen lijkt Ramaria roellinii op koraal. Met hun opvallende kleuren springen koraalzwammen vaak flink in het oog in de 'grijze duinen'. Duinlandschappen zijn in Europa nogal schaars en dus leven er ook hele zeldzame soorten die gespecialiseerd zijn in deze omgeving. Zeker op plekken waar het gras kort begraasd wordt door konijnen vind je heel bijzondere soorten dieren, planten, mossen en dus ook paddenstoelen.

Intussen hebben deskundigen besloten om deze zwam de Nederlandse soortnaam steppekoraalzwam te geven. Het is de letterlijke vertaling van de Duitse benaming voor deze koraalzwam. Kennelijk waren de zanderige Aziatische steppes diens oorspronkelijke leefgebied. De steppekoraalzwam is okergeel tot okerbruin van kleur, later vaak ook met groenige of olijfgroenige tinten. De sporen zijn fijn gestekeld, groenig geel.

We leven nu – op het moment van schrijven – in 2022 en het blijkt dat de steppekoraalzwam intussen op alle (bewoonde) Waddeneilanden voorkomt. Aan de Noordzeekust zijn enkele vindplaatsen bekend vanaf Hoek van Holland tot Den Helder.

Het eerste deel van de wetenschappelijke naam, Ramaria, is afgeleid van het Latijnse woord rāmus, wat 'tak' betekent. Het tweede deel, roellinii, eert de Zwitserse mycoloog Oscar Röllin, die de titel 'contrôleur de champignons' draagt. Op de markt in Genève controleert hij iedere vrijdagochtend de aangeboden paddenstoelen op giftigheid. Zo af en toe ontdekt hij daar een apart exemplaar.

De steppekoraalzwam is overigens niet eetbaar, al zou het plukken een misdrijf moeten zijn, waarop zware straffen zouden moeten staan.

Met dank aan Walter Deconinck.