Geweizwam

Natuurlijk kun je de geweizwam (Xylaria hypoxylon) de naam geven die we hem hebben gegeven. Deze soort heeft inderdaad iets weg van een (één- of meerjarig) gewei, maar het had natuurlijk wel wat creatiever gemogen.

[Foto: Folkert Janssens]

Deze soort heeft een tot maximaal een centimeter of vijf rechtopstaand vruchtlichaam. De zwam heeft in eerste instantie een ietwat knotsvormig uiterlijk en is in jeugdige toestand bedekt met een wit poeder: de uitwendige sporen in de ongeslachtelijke ofwel aseksuele fase. Later gedraagt de geweizwam zich wat fatsoenlijker en gaat over op de geslachtelijke fase waar de sporen inwendig komen te zitten. De kleur verandert dan ook naar zwart (of donkergrijs) met witte (of lichtgrijze) toppen. Het vlees is dik en vezelig.

Het eerste deel van de wetenschappelijke naam, Xylaria, is afgeleid van het Griekse woord xýlon (ξύλον), wat 'hout' betekent. Het tweede deel, hypoxylon, is een combinatiewoord uit het oud-Grieks, waar hupó (ὑπό) 'onder' betekent en xýlon (ξύλον) nog steeds 'hout'. Samen verklaart de soortnaam de gebruikelijke vindplaats van deze zwammen.

De geweizwam komt zeer algemeen voor gedurende het hele jaar. De zwam is te vinden op dode en al behoorlijk verrotte dikke takken en stronken, vrijwel uitsluitend van loofbomen.

Natuurlijk wil je eigenlijk wel weten of de geweizwam eetbaar is. Welnu, we moeten hier het onderscheid maken tussen giftig, oneetbaar of eetbaar. De geweizwam staat niet als giftig bekend, maar het geringe formaat en de vezelige structuur maken hem volstrekt ongeschikt om te consumeren.

Wetenschappers hebben eens gekeken of er wellicht interessante stofjes in de geweizwam verborgen zouden zitten. Een aantal voorheen onbekende stoffen, xylarial A, xylarial B, xylarone and 8,9-dehydroxylarone bleken enigszins kankerverwekkend te zijn. De geweizwam bleek echter ook een koolhydraatbindend eiwit te bevatten, een zogenaamde lectine. Dat stofje heeft weer een potente werking tégen verschillende tumoren[1]. Weliswaar in een laboratorium en onder een microscoop, maar wie weet wat de toekomst kan brengen.

Laat de rust van het Waddengebied over je heendalen en geniet stilzwijgend van deze zwam. De geweizwam heeft misschien nog een grote toekomst voor zich.

[1] Lui et al: First report of a xylose-specific lectin with potent hemagglutinating, antiproliferative and anti-mitogenic activities from a wild ascomycete mushroom in Biochimica et biophysica acta - 2006