Waaiertje

Het waaiertje (Schizophyllum commune) doet zijn naam eer aan, want hij lijkt echt op een delicaat gekleurde golvende Chinese waaier. De soort komt algemeen voor in Nederland, maar is op de Wadden een zeldzame gast. Het waaiertje komt vooral op door zonbeschenen plaatsen, bijvoorbeeld op kapplaatsen en is dan vooral waar te nemen op dood hout van liggende stammen en takken van loofbomen. Maar dan wel pas na een regenachtige periode, gevolgd door een paar dagen van droog weer.

[ Waaiertje - Image: Labrac]

De hoed van het waaiertje heeft een doorsnede van maximaal vier centimeter, maar is in het algemeen niet groter dan een centimeter. Hij is zijdelings aangehecht en de lamellen stralen uit vanuit dat hechtingspunt. Die hoed vertoont zich aan de wereld met een harige bovenzijde die crèmekleurig geel tot bleekwit van kleur is. Deze zwam heeft gespleten lamellen aan de onderzijde en een onregelmatig ingesneden, omkrullende rand.

Het eerste deel van de wetenschappelijke naam, Schizophyllum, is een combinatiewoord uit het Oudgrieks, waar skhízō (σχίζω) 'splijten' betekent en phúllon(φύλλον) 'blad'. Het verklaart de onregelmatig ingesneden, omkrullende rand. Het tweede deel, commune, is terug te vinden in het Latijn, waar commūne ('samenleving' of 'staat' betekende. Deze soort komt dus niet alleen voor, maar vooral in een hele groep.

Als je hier denkt dat het waaiertje een enkele soort is, dan heb je het waarschijnlijk mis. Wetenschappelijk onderzoek lijkt aan te tonen dat het een complex van diverse, heel nauw verwante soorten is.

Is het waaiertje eetbaar? De kenners zijn het behoorlijk met elkaar oneens. De ene benoemt hem als niet giftig, terwijl de ander hem als oneetbaar beschouwt omdat het waaiertje maar zo klein en taai is. Een probleem is dat deze zwam zoveel vocht kan opnemen dat hij in korte tijd behoorlijk in formaat kan toenemen. Als je dus een maaltje waaiertjes op hebt gepeuzeld, dan kan het maagproblemen opleveren door het opzwellen. Toch wordt het waaiertje in de tropen vaak gegeten. Je moet toch wat. Overigens zorgt de taaie structuur er voor dat de zwam niet al te snel rot, wat in de vochtige, zwoele tropen altijd een probleem is.

Recent is echter komen vast te staan dat het consumeren van het waaiertje niet geheel zonder gevaar is. Het kan longproblemen, sinusitis en allergische reacties opleveren. Het waaiertje houdt zo van vochtige omstandigheden dat ze zelfs in menselijke longen groeien[1]. De sinusitis, gewoonlijk 'slechts' een vervelende neusverkoudheid, kan zo ernstig zijn dat artsen soms vermoeden dat de patiënt aan non-hodgkinlymfoom lijdt, vaak een zeer agressieve vorm van bloedkanker[2].

Mijn advies is om het waaiertje met rust te laten.

[1] Itoh et al: A Schizophyllum commune fungus ball in a lung cancer cavity: a case report in BMC Infectious Disease – 2021. Zie hier.
[2] Filipe et al: Schizophyllum commune sphenoidal sinusitis as presentation of a non-Hodgkin Lymphoma in Medical Mycology Case Reports – 2020. Zie hier.