Esdoornhoutknotszwam

Een leuke kandidaat voor galgje, het spelletje waar je het woord moet raden door het noemen van letter, is de esdoornhoutknotszwam (Xylaria longipes). Deze soort heeft een vrij groot vruchtlichaam met een knotsvormig stroma. Een stroma is een dichte structuur van vegetatieve schimmeldraden. Het stroma is een weefsel van verdikte en serk gepigmenteerde schimmeldraden.

Foto: fungipedia.es]

Deze soort groeit uiteindelijk uit tot een hoogte van zeven centimeter bij een diameter van circa één centimeter. Hij is slank en, zoals gezegd, knotsvormig. In tegenstelling tot enkele familieleden is de esdoornhoutknotszwam niet vertakt en heeft vaak een duidelijk begrensde steel. Met andere woorden: hij lijkt toch veel op een paddenstoel.

De esdoornhoutknotszwam is zwart van kleur. Jonge exemplaren zijn ietwat draadvormig met een wat toegespitste top. De kleur is dan nog niet zwart, maar bleekgrijs met een opvallende oranje top. Naarmate de esdoornhoutknotszwam zijn volwassenheid nadert, verdwijnt de bleekgrijze kleur en zal hij vanaf de bodem naar boven naar dieppaars tot bijna zwart verkleuren. Tegelijkertijd zwelt het bovenste deel op, waardoor de uiteindelijke knotsvorm ontstaat.

Een esdoornhoutknotszwam komt solitair voor of in losse groepen. Deze soort leeft voornamelijk op dode, afgevallen esdoorntakken, al versmaadt hij ook niet de takken van platanen en essen. Hij is meestal wel aan te treffen op dikkere takken die zijn neergevallen op een wat vochtige plek met een voedselrijke bodem.

Het eerste deel van de wetenschappelijke naam, Xylaria, is afgeleid van het Griekse woord xýlon (ξύλον), wat 'hout' betekent. Het tweede deel, longipes, is een combinatiewoord uit het Latijn, waar longus als 'lang' vertaald kan worden en pēs als 'voet'. Denk aan het moderne woord 'pedicure'. In Engelstalige landen staat deze soort bekend als dead moll's fingers, ofwel 'vingers van een (deels begraven) dode mol'.

Voor een eventueel spelletje Triviant heb ik nog wel een interessant feitje te melden: een infectie met de schimmel verbetert de kwaliteit van het hout voor vioolbouw.

Op de meeste Waddeneilanden is de esdoornhoutknotszwam wel eens aangetroffen. Laat hem maar staan als je hem tegenkomt, want de soort is oneetbaar. Wel zijn wetenschappers tot de conclusie gekomen dat er uit deze paddenstoel enkele interessante chemische stofjes gehaald kunnen worden, waaronder het antischimmelmiddel xalaramide en een afgeleide van het antischimmelmiddel sordarin[1]. Eigenlijk is deze schimmel dus een mini-fabriekje van fungicides.

[1] Schneider et al: Xylaramide, a New Antifungal Compound, and Other Secondary Metabolites from Xylaria longipes in Zeitschrift für Naturforschung C – 1999