Zwarte trilzwam

De zwarte trilzwam (Exidia nigricans) is inheems in zowel Noord-Amerika als Europa. Deze soort is een saprofyt op en in dood loofbomenhout, vooral hazelaar, es, beuk en (soms) eik, zowel op nog aan de boom vastzittende dode takken als op de grond liggende takken.

[Image: N. Vėlavičienė]

De vruchtlichamen hebben een consistentie die doet denken aan gel of boter, vandaar dat hij in Engelstalige landen als Witches' butter ('heksenboter') bekend staat. Dat maakt het allemaal niet eenvoudiger, want zowel daar als hier bestaat al een andere zwam die ook de naam heksenboter (Fuligo septica) draagt.

Het vruchtlichaam van de zwarte trilzwam is knoopvormig en zo'n twee centimeter in doorsnede. De kleur van dat vruchtlichaam varieert van donker sepia tot zwartig. Deze soort wil niet eenzaam zijn en groeit dus in groepjes. Naarmate de tijd verstrijkt groeien ze samen en vormen een donkere vlek op het geïnfecteerde hout. Ze vormen dan uiteindelijk, afhankelijk van de oorspronkelijke hoeveelheid zwarte trilzwammen, een tot 30 centimeter lange en tot zes centimeter brede laag die maximaal twee centimeter dik is. De combinatie van zwarte trilzwammen heeft dan een onregelmatige, bijna op een hersenstructuur lijkende structuur. Het vettig glanzende oppervlak is met piepkleine klierwratjes bedekt.

Bij langdurige droge periodes droogt de zwarte trilzwam langzaam in tot een dunne, olijfbruine korst, maar hij zal bij vochtige omstandigheden weer snel zijn oorspronkelijke zwarte, gelachtige structuur kunnen aannemen. De zwarte trilzwam vermenigvuldigt zich met witte sporen. Die sporenvorming vindt het gehele jaar plaats, maar vooral in de late herfst.

Het eerste deel van de wetenschappelijke naam, Exidia, is afkomstig uit het Latijn, waar exsudo 'uitzweten' betekent van ex ('uit') en sudo ('zweten'). De zwarte trilzwam lijkt inderdaad wat op zweetplekken op een oude tak. Het tweede deel, nigricans, is ook al terug te vinden in de oude taal der Romeinen en betekent 'zwartig', uiteraard afgeleid van niger ('zwart').

Deze soort heeft geen opmerkelijke geur of smaak. De zwarte trilzwam staat bekend als niet giftig, al hebben slechts weinig mensen een dappere poging gewaagd om hem te proeven. Het is echter twijfelachtig of de zwarte trilzwam eetbaar is. Hij is in ieder geval veel te klein om te verwerken tot een gerecht en de hersenachtige consistentie werkt ook al niet in zijn voordeel.

Wetenschappelijk onderzoek over de zwarte trilzwam heeft ook nog niet plaatsgevonden en dus leeft deze soort in relatieve anonimiteit op dood hout op de Waddeneilanden en de Friese Waddenkust. Laat de zwarte trilzwam dus maar met rust als je hem tegenkomt.