Paarse knoopzwam

De paarse knoopzwam (Ascocoryne sarcoides) is een schimmel die behoort tot de familie der Gelatinodiscaceae. In het Engels noemen ze hem de purple jellydisc ('paarse geleischijf'). Hij haalt zijn voeding uit verrot plantenmateriaal en is dus saprotroof. In Nederland komt de soort zeer algemeen voor, al lijkt hij aan de kusten van de Waddenzee wat last te hebben van de zilte omstandigheden. De vruchtlichamen zijn aanwezig van augustus tot en met december.

Het violetroze vruchtvlees heeft een diameter van maximaal twee centimeter. De vruchtlichamen zijn bijna steelloos. Aan de binnenkant is de kleur vleeskleurig roze. Vaak worden de vruchtlichamen aangetroffen in imperfecte (aseksuele) stadium, waarbij ze knopvormig, kussenvormig of hersenvormig kunnen zijn. In het perfecte (seksuele) stadium ontwikkelt het vruchtlichaam zich tot in de vorm van een tol of schijf.

Het eerste deel van de wetenschappelijke naam, Ascocoryne, is een combinatiewoord uit het Oudgrieks, waar askós (ἀσκός) 'zak' betekende en korṓnē (κορώνη) 'krans' of 'kroon'. Het tweede deel, sarcoides, is ook al Oudgrieks: sárx (σάρξ) betekende 'vlees' of 'vlezig'.

De paarse knoopzwam is lastig te determineren, want hij lijkt veel op de grootsporige paarse knoopzwam (Ascocoryne cylichnium). Het verschil is alleen duidelijk als je de sporen onder een microscoop bekijkt. De grootsporige paarse knoopzwam heeft namelijk wat grotere sporen dan de paarse knoopzwam.

Als mycologen een paarse knoopzwam aantreffen weten ze natuurlijk niet welke soort het betreft. Daarom hebben ze een kreet verzonnen om niet-deskundigen te laten weten dat ze gestudeerd hebben. Ze noteren een dergelijke vondst dan voorlopig als paarse knoopzwam sensu lato, afgekort tot s.l. Dat is een Latijnse uitdrukking die 'in brede (of wijde) zin' betekent. Het is het tegenovergestelde van van sensu stricto ('in strikte zin').

Nu is het verschil tussen de sporen van beide soorten eigenlijk verwaarloosbaar: de (reguliere) paarse knoopzwam heeft sporen die tot 5 micrometer (µm) groot zijn, terwijl de sporen van de grootsporige paarse knoopzwam tot 6 micrometer (µm) groot zijn. Het probleem is natuurlijk dat je onder de microscoop soms grote sporen van de (reguliere) paarse knoopzwam kunt zien of kleine sporen van de grootsporige paarse knoopzwam.

Het vruchtvlees van de paarse knoopzwam heeft, zoals de naam al aangeeft, de structuur van gelei. Deze soort heeft een niet opvallende geur of smaak zo hebben mycologen vastgesteld. Niet dat er ook maar iemand zal zijn die een piepklein zwammetje als de paarse knoopzwam als gerecht wil opdienen.